Ang Mga Dahilan kung bakit Hindi Puwedeng "Puro" ang Ginagamit sa Pagsalita at Pagsulat sa Wikang Pilipino
Posted on Thursday, 5 November 2015
Ang
Mga Dahilan Kung Bakit Hindi Puwedeng “Puro”
ang
Ginagamit sa Pagsalita at Pagsulat sa Wikang Pilipino
Ni Apolinario Villalobos
Sa titulo pa lang ng blog ay kita nang
hindi purong Pilipino ang ginamit ko. Kung gagawin kong
“purong Pilipino” ang titulo, ito ang
kalalabasan: “Ang mga Dahilan kung Bakit Hindi Maaaring Lantay na Pilipino ang
Ginagamit sa Pagsalita at Pagsulat….”. Siguradong marami ang magri-react sa
“lantay” na ibig sabihin sa Ingles ay “pure”. Hindi maaaring gamitin ang
“tunay”, dahil ang ginamit ko ay tunay namang Pilipino ngunit, makabago nga
lang kaya tanggap ng lahat.
Masakit sa tenga at mata ang ibang katagang
Pilipino na halaw o batay sa wikang Tagalog, at may pagka-imoral pa. Halimbawa
na lang ay ang salitang “upuan” na kung misan ay tinatawag na “silya”, pero sa
tunay na Tagalog ay “salumpuwet” o “salo ng puwet”. Ang “brief” ng lalaki ay
hindi puwedeng “karsonsilyo” na may pagka-Kastila o di kaya ay “karsones”, at
lalong hindi maaaring “shorts” o “puruntong” na pinasikat ni Dolphy. Kung
gagamitin ang “salumpuwet” bilang batayan sa pagsalin ng mga katawagan sa iba
pang kasuutan ng tao, ang “brief” ng lalaki ay magiging “salumbayag” o
“salungtiti”, ang “bra” ay magiging “salungsuso” at ang “panty” ay
“salungpuke”, ang “guwantes” ay dapat “salongpalad” o “salongdaliri” o
“salongkamay”, ang medyas ay dapat “salongtalampakan”, at ang sombrero, maliban
sa katumbas na “sambalilo” ay dapat “saklob-ulo”. Kahit papaano ay umiiral pa
rin ang moralidad ng mga Pilipino dahil ang “condom” ay binigyan na lang ng
simpleng katumbas na “supot”, pero para sa mga pilosopo ay siguradong may
tanong pa na: “supot ng ano?.”
Hindi rin maaaring maging puro sa paggamit
ng wikang Pilipino ang karamihan sa mga makabagong manunulat, para sa kapakanan
ng mga taga-ibang rehiyon ng Pilipinas na hindi nagta-Tagalog. Ang mga
taga-Norte, halimbawa, lalo na yong sa Cordillera region na nasanay sa Ingles
at hindi sa Tagalog, upang maintindihan ay dinideretso na nila sa English ang
mga katagang hirap sila sa pagbigkas o talagang hindi nila alam. Ganyan din ang
kalagayan ng mga taga-Visayas at Mindanao na akala ng mga taga-Manila ay
nagpapasosyal din sa pagsalita ng Ingles. Ang totoo ay hirap din silang
mag-Tagalog, lalo pa at pinagtatawanan sila sa pagbigkas at sa “punto” o
accent. Upang hindi mapahiya, halos 40% ng mga katagang gamit ng mga Bisaya at Muslim kapag nakikipag-usap
sa mga Tagalog, ay Ingles. Yan din ang dahilan kung bakit sa buong mundo, alam
na Ingles ang second language ng mga Pilipino.
Sa totoo lang, talagang gusto kong magsulat
ng tula o sanaysay sa purong Pilipino, pero baka isipin ng ibang mambabasa na
taga-ibang planeta ako. Noong minsang may ini-translate akong Ingles na
talumpati sa Pilipino, ang kaibigan kong taga-National Library of the Philippines
mismo ay tawa ng tawa dahil sa mga “lantay” na katagang ginamit ko. Kailangan
kong gawing “lantay” ang pagsalin o pag-translate dahil ang gagamit ng talumpati ay hepe ng isang ahensiya na may
kinalaman sa kulturang Pilipino. Sa kasamaang-palad, mismong taga-National
Library ay hindi alam ang ibig sabihin ng maraming katagang ginamit ko.
Ang wika ay isa sa mga batayan ng
pag-asenso ng isang lahi. Hangga’t maaari, taun-taon ay may nadadagdag na mga
bagong kataga sa ating wika upang ito ay maging “buhay” o magpakita ng “paglago” o “pagyabong”. Hindi
masamang manghiram ng mga kataga sa ibang wikang banyaga lalo pa at
napatunayang nagagamit silang tulay upang lalong madali tayong maunawaan ng mga
lahing hiniraman natin ng mga kataga o salita nila. Kung mapapansin, ang mga
banyagang turista na nagpipilit na maunawaan ng mga Pilipino ay gumagamit ng
iba’t ibang kataga ng Kastila, na pandagdag sa Ingles at pagmumuwestra o
pag-action upang sila ay maunawaan. Ganyan din ang ginagawa natin kung tayo ay
pumunta sa ibang bansa, dinadaan natin sa pag-aksyon at pa-Barok na paggamit ng
kanilang wika, na pandagdag din sa English o Spanish upang tayo ay maunawaan
nila…at, kaya ko binabahagi ay nadanasan ko mismo ang ganyang sitwasyon. Noong
nakarating ako sa isang liblib na bahagi ng Germany, upang makahanap ako ng
ihian ay kailangan kong hawakan ang harap ko…yong sa ibaba, sabay gamit ng
daliri na parang “kuwan” upang maipaunawa na ako ay iihi. Ganoon din nang gusto
kong magbawas na ang itinuro ko naman ay puwet ko sabay ang pag-emote na
umiiri.
Kung lahat ng mga tao sa buong mundo ay
maghihiraman ng mga kataga o words, darating ang panahon na magkakaroon ng
“global language” ang sangkatauhan. At, hudyat o palatandaan din ito sa
pagbalik ng sangkatauhan sa nakaraang panahon “noong hindi pa binuwag ng
Panginoon ang tore ng Babel”…panahong ang lahat ng tao ay iisa ang wika…kung
pagbabatayan ang alamat na ito sa Bibliya. Ito ang isa sa mga dapat na gawing
project ng United Nations…ang magkaroon ng “Global Dictionary”.
Ang problema natin ay kung paanong
magkaroon ng kataga o mga kataga na ang tunay na katumbas ay “welcome” kung
bumabati tayo sa mga dumarating na mga turista o balikbayan. Kung “Maligayang
Pagdating” na literal translation, napakahaba naman at okey lang kung nakasulat
sa tarpaulin pero kung bibigkasin ay tunog-corny. Mahirap din itong isigaw sa
airport o pantalan dahil ang dating ay pang-rally. Ang “Mabuhay” ay parang
hindi angkop dahil hindi tugma sa pagdating kundi parang wish na “mabuhay” ang
isang patay o huwag tuluyang mamatay ang maysakit. Tatanggapin kaya ang
katumbas na: “Tuloy Kayo” para sa “Welcome”?
Okey lang ang “Paalam” kung paalis na, subalit hindi rin natin ginagamit
dahil ang naririnig sa mga nagsi-send off ay “Bye” o “Goodbye”...ang “Paalam”
kasi para sa iba ay napakamatulain o pangtula lang, nakakaiyak, na para bang
pang-dialogue lang sa drama.
Bilang pagtatapos, marubdob pổ akong
nagpapasalamat sa inyong lahat na nagtiyaga at matamang nagbasa nitong aking
ibinahagi na pinigᾁ ko pa mula sa kasuluk-sulukan ng aking diwa. At, nawa ay
mapagmuni-muni ninyo upang maunawaan na sa abot ng malinggit kong kakayahan ay
pinilit kong magbigay-linaw sa usapin kung bakit sa panahong kasalukuyan ay
mahalagang nagkakaunawaan tayong lahat na magkababayang Pilipino. Ito ay kahit
na sa kabila ng katotohanang magkakalayo
ang ating kinalalagyan dahil sa watak-watak na kalagayan ng mga isla ng
ating bansa. Malayo sa hinagap at layunin ko na may mawalan sa inyo ng katinuan
sa pag-iisip o di kaya ay manggalaiti sa inis at tuloy ay isumpa ako dahil lang
dito, na baka umabot pa sa inyong pagkakaila na ako ay isang abang kaibigan
ninyo sa fb at sa tunay na buhay….huwag naman sana. Ayaw kong gamitin ang
dialogue ni Gloria Arroyo na, “ I am sorry…”
Discussion