Antique At Boracay...

Ni Apolinario Villalobos

Nang pumasok ako sa PAL noong 1976, ang una kong assignment ay sa station nito sa Tablas Island, in particular sa barrio ng Tugdan.  Pinupuntahan na ng mga inabutan kong taga-PAL ang Boracay. Mararating ito sa loob ng ilang oras na biyahe mula sa bayan ng Looc at madadaanan muna ang Carabao Island. Noong panahon na yon, bihira ang bagyo kaya kadalasan, ang mga taga- Tablas na gustong mamasyal sa isla ay ginagawa ang pagtawid sa dagat kung gabi na maliwanag ang buwan at mapayapa ang dagat. Kinukunan ito ng puka at heishe shells na ginagawang alahas at ini-export sa ibang bansa, lalo na sa Europe. Hindi ako nagkaroon ng pagkakataong mapasyalan ang isla noong panahon na na-assign ako sa Tablas. Napasyalan ko lamang ang isla nang bisitahin ko ang Antique.

Nang mahawakan ko ang TOPIC Magazine, ay saka ako nagkaroon ng pagkakataong makarating sa San Jose de Buenavista, kabisera ng Antique. Nagkaroon ng schedule para ma-feature ang probinsiya dahil may istasyon ang PAL sa nasabing bayan. Ang nag-asikaso sa akin nang pumunta ako sa San Jose ay ang namayapa na ngayong si dating gobernador Evelio Javier. (Mayroong isang gusali sa University of the Philippines na ipinangalan kay Evelio Javier, bilang pagkilala sa kanyang mga accomplishments na noong kapanahunan niya itinuring na pinakabatang gobernador ng Pilipinas.)

Maganda ang naging samahan namin ng gobernador dahil nakakapagsalita ako ng Bisayang “karay-a” na gamit sa probinsiya. Simple lang ang probinsiya, na ang mga tourist attraction ay mga kweba, ilog, talon, gubat, produktong patadyong na locally handwoven na tapis, kulay brown na banig na malamig sa likod kung higaan at iba pang hinabing bag. Maraming historical spots dahil isa ito sa nababanggit sa kasaysayan ng Pilipinas na unang tinirhan ng mga dayo galing sa karatig na mga isla ng Malaysia at Borneo. Dito umiikot ang kwento ng binabanggit sa history books ng Pilipinas, na “ten Bornean Datus”. May museum tungkol dito, payak, subali’t puno ng mga memorabilia na talagang makasaysayan. Ang isa pang maipagmamalaki ng probinsiya ay ang isla ng Culasi na napapaligiran ng mga coral gardens. May bukal sa isang bahagi ng dalampasigan at nakukuhanan ng tubig na tabang kung kati o low tide. Mararating ang isla mula sa bayan ng Culasi.

Minsang naghahapunan kami, tinanong ako ni gobernador Javier kung gusto ko raw pumunta sa Boracay, pero hindi na niya sakop, dahil ito ay bahagi na ng probinsiya ng Aklan.  Malapit lang daw. Pumayag ako at ginawa namin ito kinabukasan. Dumaong kami sa baybayin na nakaharap sa Caticlan. Kinilabutan ako dahil talagang pinung-pino ang buhangin at puting-puti! Nadatnan namin ang ilang tao na naghuhukay ng puka at heishi shells. Kahit anong lalim ng hukay, puti pa rin ang buhangin. Ang nakita ko noon sa kahabaan ng tabing dagat ay apat na maliliit na kubo lamang na sabi ni gobernador Javier ay pahingahan daw ng mga mangingisda. May binaybay kaming maliit na kalsadang sa dulo ay isang maliit na baryo pala. Iilan lang din ang bahay. Nagpaluto si gobernador ng manok para sa tanghalian namin. Napansin kong walang turistang banyaga, maski isa.

Hanggang sa nakabalik na kami sa San Jose, para pa rin akong nananaginip. Hindi ko akalaing makakita ako ng ganoon kagandang isla na kahi’t isang kilometro na yata ang lalakarin  papuntang laot mula sa baybayin ay kita pa rin ang maputing buhangin. Ang mga seaweeds na itinulak ng alon sa dalampasigan ay namuti na rin sa pagkabilad sa araw.  Ang iba’t ibang shells ay nakakalat lang. Ang mga niyog ay hitik sa bunga. Marami akong nakitang puno ng bayabas na maliliit ang bunga subali’t matamis.

Isinulong ng Philippine Airlines ang sistema ng eco-tourism para sa Boracay sa pakikipagtulungan sa Department of Tourism na noon ay pinamunuan pa ni Aspiras. Na-involve na rin ang mga lokal na pamahalaan na tinanggap ang ideya na pag-promote ng kontroladong inudstriya ng turismo para sa mga probinsiya ng Panay, lalo na sa mga isla, dahil noon ay sikat na ang Sicogon Island na siyang pinupuntahan ng mga turista. Naging tapagasalita pa ako sa isang miting sa Kalibo tungkol dito, na ang tinumbok ay pagmintina ng kalikasan kahi’t na may mga turista na. Ibig sabihin, maliliit lang dapat ang mga hotel. Noon nagsimula ang ideyang pagkaroon ng mga lokal na pamahalaan ng municipal tourism council at provincial tourism council.

Makalipas ang ilang taon, pinatay si gobernador Javier na aktibo sanang nagsusulong ng eco-tourism sa Panay Island katulong ang iba pang gobernador. Naakyat at natahak ng Philippine Airlines Mountaineering Club ang Mt. Madjaas trail sa Antique na lalong nagpatanyag sa Panay Island bilang destination ng nature lovers. Noong umakyat kami sa bundok, may bulungang itinigil daw muna ang barilan sa pagitan ng local police at NPA. Ang iba nga daw na porter namin ay  mga pinagdududahang NPA. May mga nakasibilyang pulis din kaming kasama. Maayos ang koordinasyong ginawa ni John Fortes na presidente ng mountaineering club sa gobyernong lokal, lalo na at may mga “guest climbers” kami mula sa Cebu, Davao, at ilang unibersidad ng Manila. Pagbaba namin mula sa Madja-as, nagpahinga kami sa Mararison Island, isang napakagandang islang napapaligiran ng mga coral gardens. Ang jump-off point namin papunta ng isla ay bayan ng Culasi. Makalipas ang wala pang isang buwan na nakaalis kami sa probinsiya, nabasa namin sa diyaryo na nagkaroon ng “massacre” sa Culasi bridge, ang mga pinatay daw ay mga nagra-rally na grupong maka-kaliwa, mga suspected NPA.

Ilang taon pa ang lumipas, nagsulputan na ang malalaking hotel sa Boracay. Ang dumi mula sa mga kubeta nila ay walang masistemang pagtapon kaya napadpad sa dagat na nagbigay- buhay sa mga lumot na dati ay wala. Naging masyadong komersiyal ang turismo sa isla ng Boracay sa halip na isang simpleng industriya para mamintina ang kaayusan ng kalikasan. Nandoon pa rin ang puting buhangin sa kahabaan ng mga dalampasigan subali’t nawala ang diwa ng isa sanang mala-birheng sulok na kaaya-ayang pahingahan. Batay sa pinakahuling balita, magkakaroon daw ng tulay upang idugtong ang isla sa Caticlan. Sa ganitong paraan lamang daw magagawa ang mabilis na paghakot ng mga naiipong dumi mula sa isla patungo sa mainland. Magandang balita ito sa mga gustong makarating sa Boracay sa pinakamurang paraan.

Ngayon, para sa mga gustong makarating sa Boracay sa pinakamadaling paraan nguni’t may kamahalan liban lang kung makakatiyempo ng “promo fare”, maaaring sumakay ng flight papuntang Iloilo, Roxas o Kalibo kung saan ay maaaring sumakay ng bus o vans papuntang Caticlan. Meron na ring flights na diretso sa Caticlan. Meron pa ring bus/roro diretso sa mga nabanggit na lunsod/bayan.

Masasabi ko lang na mapalad kong narating ang Boracay bago ito mistulang ginahasa na ngayon ng mga nagdagsaang turista mula sa iba’t ibang bansa at sulok ng Pilipinas. Hindi ko makakalimutan ang karanasang ito habang ako ay nabubuhay.